ธรรมชาติสร้างอาชีพ : นกเขาชวานำพาอาชีพสู่จะนะ

            นกเขาชวา หรือนกเขาเล็ก ชื่ออังกฤษ Zebra Dove อยู่ในสกุล Geopelia Striata มีลักษณะขนสีเทา แกมดำ หางยาวประมาณ 8.9 เซนติเมตร นกเขาชวามีชื่อเรียกที่แตกต่างกันไทยเกือบทุกภาคเรียกว่า "นกเขาเล็ก" ชาวชวาเรียกว่า “ปุรงปะระกูตด” ชาวมลายูเหนือเรียกว่า “บุรงตีเต้” ชาวมลายูกลางและสิงคโปร์ เรียกว่า “มะระบก” ส่วนคำว่า "นกเขาชะวา" มีการสันนิษฐานที่มาของชื่อไว้ 3 ประการ (ฐานข้อมูลภาคใต้ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์, 2561) คือ

        1. เป็นนกที่พบมากในชวา ประเทศอินโดนีเซีย

        2. เสียงขันดังกังวานไพเราะคล้ายกับเสียงปี่ชวา

        3. แขกชวาเป็นผู้นำนกแบบนี้มาเลี้ยงในประเทศไทยเป็นคนแรก จึงได้เรียกตามชื่อของผู้ที่นำมาเลี้ยง

ด้วยเหตุนี้คนในสมัยโบราณจนถึงปัจจุบันจึงได้เรียกนกเขาเล็กว่า  “นกเขาชวา”

นกเขาชวาในภาคใต้ อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา ถือเป็นพื้นที่ที่มีชื่อเสียงจนได้รับสมญานามว่า 

“จะนะเมืองหลวงของนกเขาแห่งอาเชียน” (วรรณิศา จันทร์หอม และคณะ, 2565, น.64) เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีประชากรที่เลี้ยงนกเขาชวาเป็นจำนวนมาก อีกทั้งยังมีการจัดการแข่งขันนกเขาและได้รับรางวัลระดับประเทศอยู่บ่อยครั้ง ทำให้นกเขาชวากลายเป็นอัตลักษณ์ของอำเภอจะนะ และได้กลายเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่สร้างรายได้ในอำเภอจะนะ รวมถึงสร้างอาชีพให้แก่ชาวอำเภอจะนะมากมายทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น การทำฟาร์มนกเขา  การทำกรงนก การทำตะขอกรง การค้าขายอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้อง เป็นต้น

            อาชีพการเลี้ยงและเพาะพันธุ์นกเขาชวา ถือเป็นอาชีพทางตรง โดย วรรณิศา จันทร์หอม และคณะ (2565, น.64) กล่าวว่า อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา เป็นแหล่งเพาะพันธุ์นกเขาเล็กที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของผู้คนทั้งในประเทศและต่างประเทศ ผู้เลี้ยงมีการคัดเลือกสายพันธุ์ที่ดี มีเทคนิควิธีการเลี้ยงใกล้เคียงกับสภาพตามธรรมชาติของนกเขาเล็กในป่า ซึ่งในพื้นที่อำเภอจะนะ จังหวัดสงขลา มีวัตถุประสงค์ในการเลี้ยงนกเขาชวาเพื่อเพาะพันธุ์ เพื่อแข่งขัน และเพื่อสันทนาการ ซึ่ง ยีหวัง (สัมภาษณ์, 14 กรกฎาคม 2567) เจ้าของฟาร์มนก ดับบลิว พี ซี ฟาร์ม จะนะ (WPC Bird Farm Chana) ได้อธิบายจุดเริ่มต้นในการทำฟาร์มนก โดยสรุปความได้ว่า เดิมเกิดจากเห็นพ่อเลี้ยงนกมาตั้งแต่เด็ก จนกลายเป็นความชอบของตน รวมถึงการชักชวนของเพื่อนจึงได้จัดตั้งเป็นฟาร์มนก และได้นำนกไปแข่งจนได้รับรางวัลมากมาย ทำให้ราคาของนกเขาชวามีมูลค่าที่สูงขึ้น อาชีพเลี้ยงและเพาะพันธุ์นกเขาชวาจึงถือเป็นอาชีพที่ช่วยอนุรักษ์นกเขาชวาให้ยังคงดำรงอยู่ต่อไปด้วยการเพาะพันธุ์ เลี้ยงดู และแข่งขัน จนสร้างมูลค่าให้กับตัวนกเขาชวา

            นอกจากนี้ยังมีอีกหนึ่งอาชีพ ซึ่งเป็นอาชีพทางอ้อมที่เกิดจากการจัดการแข่งขันนกเขา และเป็นอาชีพที่สร้างตัวตนให้คนในพื้นที่อำเภอจะนะ คือ อาชีพทำตะขอกรงนก โดย วรรณิศา จันทร์หอม และคณะ (2565, น.67) กล่าวว่า การทำตะขอกรงนก มีลักษณะการทำอย่างประณีต ราคาขึ้นอยู่กับความประณีตและรูปแบบของชิ้นงาน เป็นการทำงานที่มีศิลปะ โดยช่างทำตะขอแต่ละคนจะมีรูปแบบและเอกลักษณ์ของชิ้นงานที่มีความแตกต่างกัน ทั้งนี้ แบนัง (สัมภาษณ์, 14 กรกฎาคม 2567) ผู้ประกอบอาชีพการทำตะขอกรงนกในอำเภอจะนะ ได้อธิบายจุดเริ่มต้นของการประกอบอาชีพการทำตะขอกรงนก โดยสรุปความได้ว่า เกิดจากความชอบในการเห็นพ่อทำตะขอ จึงเกิดความสนใจในการเรียนรู้ และเดินทางไปเรียนรู้ที่ตำบลนาประดู่ อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี และกลับมาประกอบอาชีพ รวมถึงถ่ายทอดวิชาความรู้เกี่ยวกับการทำตะขอให้แก่ชนรุ่นหลัง
ผู้ที่ประกอบอาชีพการทำตะขอกรงนกจึงเปรียบได้เหมือนศิลปินผู้มีความคิดสร้างสรรค์และความเชี่ยวชาญอย่างสูง

อ้างอิง

นกเขาชวา (Zebra Dove).​ (2561). ฐานข้อมูลท้องถิ่นภาคใต้ มหาวิทลัยสงขลานครินทร์. สืบค้น 28 สิงหาคม 

2567, จาก https://clib.psu.ac.th/southerninfo/content/5/ed321a01

วรรณิศา จันทร์หอม, สดใส ขันติวรพงศ์, สุภัทร ฮาสุวรรณกิจ, กิตติภพ สุทธิสว่าง, สินาด ตรีวรรณไชย, 

ฮุสณี บินหะยีคอเนาะ, อับดุลสุโก ดินอะ, รุ่งเรือง ระหมันยะ, นูรี โต๊ะกาหวี, นูรัยนันท์ อนันทบริพงษ์, 

วรรณา ระหมันยะ, ไซหนับ ยะสหมันยะ, อัสมา ยาเลาะ, ดนรอหาน โต๊ะกาหวี, จินตรา มสิการัตน์, 

ร่อเหม หมะสะมะ, หะแอเสาะ หัดยุมสา, รอเฝด หัดยุมสา, เจะปิ อนันทบริพงษ์, และอาซิส๊ะ 

แหล๊ะหมัน. (2565). จะนะ มีดีนะจ๊ะ ควน-ป่า-นา-เล วิถีโหมฺเรา. จาก https://greensouth.org/

app/media_group_show.php?mgd_id=19&mg_id=2