ดนตรีศิลปะพื้นบ้าน: ดนตรีมอแกน

ผศ.ดร. เรวดี อึ้งโพธิ์¹

ผศ. ดร. นันธิดา จันทรางศุ²

        “ดนตรีมอแกน” คือ ดนตรีที่แสดงถึงเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ชาวเล กลุ่มมอแกน ที่ยังคงมีการร้องเล่นกันอยู่ในกลุ่มมอแกนที่อาศัยอยู่ในหมู่เกาะสุรินทร์ จ.พังงา และเกาะเหลา จ.ระนอง

       วงดนตรีของมอแกนไม่มีองค์ประกอบที่แน่นอน วงดนตรีดั้งเดิมประกอบด้วย คนร้อง ก่าติ๊ง และเครื่องประกอบจังหวะ เครื่องประกอบจังหวะดั้งเดิมสันนิษฐานว่ามาจากไม้ หิน และสิ่งอื่น ๆ ที่มาจากธรรมชาติ ต่อมาเมื่อชาวมอ-แกนรู้จักใช้เครื่องหุงหาอาหารที่เป็นโลหะ ชาวมอแกนจึงนำเครื่องมือในการประกอบอาหารและเครื่องมือที่ใช้อยู่ในชีวิตประจำวันมาเคาะเป็นเครื่องประกอบจังหวะ ถือว่ามอแกนได้หยิบหาของใกล้ตัวมาใช้ตามสถานการณ์

     ในปัจจุบันเครื่องดนตรีประกอบจังหวะของมอแกนได้นำเอากลองรำมะนาที่ใช้ในการแสดง ลำตัด³ (รำมะนา    ลำตัด⁴) ของไทยไปใช้ในการตีประกอบร้องและเพลงต่าง ๆ จังหวะที่ใช้ในบทเพลงต่าง ๆ ไม่มีจังหวะตายตัว ขึ้นอยู่กับผู้นำกลุ่มและผู้ร่วมเล่น อย่างไรก็ตามในการบรรเลงร่วมยังคงมีลักษณะของจังหวะเคาะ (Beat) จังหวะหนัก (Strong Beat) และจังหวะที่สอดแทรกจังหวะหลัก สอดคล้องกันไปในแต่ละบทเพลง เครื่องดนตรีประกอบจังหวะที่นิยมใช้ในปัจจุบัน ได้แก่ กลองรำมะนาลำตัด หม้อ กะละมัง ขัน ฆ้องโหม่ง (ของไทย) ไม้ไผ่ ฯลฯ

ตัวอย่างเพลงร้องของมอแกน

¹อาจารย์ประจำสาขาวิชาสังคม วัฒนธรรม และการพัฒนามนุษย์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์

²อาจารย์ประจำสถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล

³ เพลงลำตัดเป็นเพลงพื้นบ้านพื้นเมืองของไทย เป็นเพลงที่ใช้ในการร้องโต้ตอบกันระหว่างชาย-หญิง โดยมีพ่อเพลง                                   และแม่เพลง ร้องนำและมีลูกคู่ร้องรับ
⁴ รำมะนาลำตัดเป็นกลองที่ขึงหนังหน้าเดียว ตัวกลองสั้น จากหน้ากลองถึงปลายกลองมีความยาวประมาณ                                                   13- 15 เซนติเมตร และมีขนาดหน้ากว้างประมาณครึ่งเมตร