แม่ซื้อ¹ เป็นผีชั้นสูงประจำตัวทารก มีความรักใคร่ต่อทารกมาก ชอบหยอกล้อเล่นตามวิสัยของพวกนางผี เป็นเหตุให้ทารกตื่นตกใจร้องไห้งอแง จึงต้องเชิญแม่ซื้อมาให้รับเครื่องสังเวยแล้วอัญเชิญให้ไปสถิตอยู่ที่อื่น ตามคติโบราณเชื่อว่าแม่ซื้อมี 88 ตน มีรูปร่างหน้าตาต่างกัน เด็กเกิดวันใดจะมีแม่ซื้อตนนั้นมาประจำ แต่ละนางมีสีกายตามวัน อาภรณ์สีทอง และถือพัดปลายมนแหลมทุกนาง 

• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันอาทิตย์ ชื่อวิจิตรนาวัน ใบหน้าเป็นราชสีห์
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันจันทร์ ชื่อวัณณนงคราญ ใบหน้าเป็นหน้าม้า
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันอังคาร ชื่อยักษ์บริสุทธิ์ ใบหน้าเป็นหน้าควาย
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันพุธ ชื่อสามลทัศ ใบหน้าเป็นหน้าช้าง
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันพฤหัสบดี ชื่อกาโลทุก ใบหน้าเป็นหน้ากวาง
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันศุกร์ ชื่อยักษ์นงเยาว์ ใบหน้าเป็นหน้าวัว
• แม่ซื้อประจำเด็กเกิดวันเสาร์ ชื่อเอกาไลย ใบหน้าเป็นหน้าวัว

           ตัวอย่างโองการอัญเชิญแม่ซื้อมีดังนี้

          “โอม ไชยศรีสิทธิสารประเสริฐ อัญเชิญเถิดแม่ซื้อเอย ครูข้าเฉลยบอกให้ได้รู้จักในลักษณะแม่ซื้อ กะแม่เมืองบน แม่ซื้อกลางหนและเมืองล่าง ซึ่งให้โทษต่าง ๆ กัน แม่ซื้อลางนางพันอยู่ในไส้ มักร้องไห้ร้องคราง แม่ซื้อลางบางขวางอยู่ในสะดือ ทำให้อืดอื้อแสลงท้อง ให้สะอึกร้องดิ้นรน แม่ซื้อลางนางวนอยู่ในเศียร ทำให้อาเจียนเสียงแหบแห้ง แม่ซื้อลางบางเนาอยู่ในกระหม่อม มักย่อมร้องไห้มิหยุด เป็นทรางผุดให้ตาแข็ง แม่ซื้อลางบางแฝงอยู่ในชงฆ์ มักหลงใหลตกใจร้อง ตีนมือน่องเย็นเฉียบ แม่ซื้อลางบางเรียบอยู่ในเส้น มักให้ร้องเต้นสี่ตีน มือบิดตัวอื้ออืดไปมา หวาดวายวาหน้าเขียว แม่ซื้อบรรดาเที่ยวมาสถิต ทั้งสี่สิบแปดตนติดกระทำโทษ ขออย่าพิโรธอดโทษา มารับเนื้อปลาพล่ายำ อีกกระทงน้ำกระทงข้าว อนึ่งเล่าเตรียมวิตตาภรณ์ ผู้คนสลอนห้อมล้อม เสร็จพรั่งพร้อมอยู่ไสว ขอเชิญไปลงบัตร กินให้สวัสดีพร้อมญาติ แล้วจงปลาตคลาไคล ชมรูปไปต่างตน (รูปปั้นด้วยแป้งแทนตัวเด็ก) จงเป็นมงคลเจริญศรี อย่ามีใจบีฑา วิหิงสาแก่กุลบุตร อันกำเนิดในมนุษย์ใช่วิสัย ไปอยู่ต้นไม้ใหญ่ตามเพศ อันมีในหิมเวศเถื่อนถ้ำ เหว ผา น้ำ บึงบาง ทุ่มนากลาง จอมเขา ถิ่นฐานลำเนาจอมปลวก กลางป่ารกป่ารัง ริมฝั่งน้ำฝั่งเขา ริมลำเนาลำเนิน ริมป่าเดินป่าทุ่ง ริมป่ายุ่งป่ายาง ริมทางคนไปมา ริมศาลาอาราม กินแล้วตามแต่จะไป อย่าช้าในบัดนี้ อย่าซู้ซี้หยิกหยอก อย่าสัพยอกให้เป็นพาล อย่าอยู่เย้ากุมารที่เกิดมา จงได้วัฒนาจำเริญ ขอเชิญท่านจงเอ็นดู เราจะเป็นผู้อุปถัมภ์ ส่งข้าวน้ำปูปลา ขอไว้สืบศาสนาอย่าเปล่าดาย เป็นชายจะได้เป็นสงฆ์ เป็นหญิงคงจะได้เป็นนางชี รักษาศีลมีเมตตาจิต ได้ขิโณทกอุทิศไปถึงกุศลกึ่งกับมารดา ซึ่งท่านได้อุตส่าห์เลี้ยงดู เราก็สู่ได้ขอซื้อไว้ ให้เป็นเบี้ยสามสิบสาม ขาดตัวตามสินไถ่ ไม่ในสามวันเป็นลูกผี เข้าสี่วันเป็นลูกคน สายสะดือหล่นกลมเจ็ดวัน พันกระดังพ้น เทียนรักษา ตามตำราทวิกะทาธี อันมีในคัมภีร์กูณฑ์เพลิงท่าน อย่าเริงใช้ลูกเต้า อย่าฟักฟูมเฝ้าฝักใฝ่ เราให้ลูกใหม่ไปต่างตัว จงไปชมชัวลูกบัตร โภชนาจัดเซ่นสรวง ก็บำบวงให้หนีแล้ว อย่าแผ้วพลาดไปมา เมื่อวัฒนาจะส่งบุญ ให้อุดหนุนค้ำชู พ้นทุกข์สู่นิพพาน เร่งรัดการพลีกรรม กระทำสังเวยนานา ดูดวงตราตีประทับกำกับท่านแต่วันนี้ไป อย่าให้มีภัยในกุมาร เราขอไว้อภิบาลรักษา บดขมิ้นทาปนดินสอพอง เป็นขมิ้นทองฝนจันทน์เจือ ทั้งขมิ้นข้าวเบือดอกชุมเห็ด ประสมเสร็จเสกเป็นองครักษ์ ทาผัดพักตร์นวลในเนื้อ ท่านอย่าได้เอื้อเฟื้ออยู่ชมเชย เร่งละเลยไปอย่าช้า จงกวาดเอาโรคาไปให้สิ้น เขม่ากระดาษลิ้นตานโจร ทรางจรขึ้นขวางลำคอ อย่าให้เหลือหลอหละและละออง แม่ทรางเจ้าของทั้งเจ็ดวัน จงอันตรธานอย่าให้มีธาตุทั้งสี่แลสมุฏฐาน ทั้งสามกาลไว้ให้บริบูรณ์ อย่าให้เสื่อมสูญอันตราย ให้เลี้ยงง่ายดายในทารก จะได้อุปถัมภกในพระศาสนา องค์พระศาสดากุกกุสนโธน์ทั้งพระโคนาดมน์ พระสมณโคดม พระพุทธกัสสปะ พระอริยเมตไตรย ครบทั้งห้า ท่านจงโมทนาเอาส่วนกุศล ดุจดังอุบลดังกล่าวมาดังนี้”

¹ เรียบเรียงโดยสรุปจากเรื่อง “เชิญแม่ซื้อ: ความเชื่อ” (หน้า 2173). ในสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคใต้ เล่มที่ 5. (2542). มูลนิธิสารานุกรม วัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์. กรุงเทพฯ.