ทองสูง

ณัฐชา หนูคง

        บรรพบุรุษ คือ บุคคลผู้ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของกลุ่มบุคคล หรือวงศ์ตระกูลโดยระบบการสืบเชื้อสายกัน บางวัฒนธรรมมีการเคารพบรรพบุรุษทั้งที่ยังอยู่และเสียชีวิตแล้ว วัฒนธรรมไทยที่ปฏิบัติกันในทางสังคมเน้นแสดงความเคารพนับถือเป็นใหญ่ ซึ่งการเคารพนับถือนิยมทำกันโดยการกราบไหว้บรรพบุรุษที่ยังมีชีวิต  บางคนขอการปกปักรักษาจากบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ทั้งนี้การกระทำแบบนี้เรียกว่า การบูชาบรรพบุรุษ

         การบูชาบรรพบุรุษ หรือเรียกอีกอย่างว่า การเซ่นไหว้ดวงวิญญาณบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้วในโอกาสต่าง ๆ เช่น การไหว้บรรพบุรุษในวันเช็งเม้งของจีน การไหว้ผีบรรพบุรุษในประเพณีแซนโฎนตาของชาวไทยเชื้อสายเขมร หรือการไหว้บรรพบุรุษในประเพณีวันสารทเดือนสิบของชาวใต้บ้านเราที่รู้จักกันดี ซึ่งการไหว้บรรพบุรุษแสดงถึงความเชื่อในความคงอยู่ของวิญญาณบรรพบุรุษที่มาในรูปแบบต่าง ๆ

           ทองสูง (ทองโย่ง) เป็นความเชื่อในเรื่องวิญญาณบรรพบุรุษของคนในชุมชนบ้านม่วงค่อม จังหวัดสงขลาที่มีมาอย่างยาวนานแต่ไม่สามารถระบุเวลาที่แน่นอนชัดเจน สร้างขึ้นเพื่อเป็นตัวแทนต้นตระกูลนวลจันทร์ แต่ไม่ใช่เปรต มีอายุไม่ต่ำกว่าหนึ่งร้อยปี โดยลักษณะเป็นหุ่นเชิดรูปคนขนาดใหญ่ แต่เดิมหุ่นเชิดทองสูงมี 5 ตัว และได้สูญหายไปเหลือเพียง 2 ตัว โดยโครงหน้าของหุ่นเชิดทองสูงอ้างอิงมาจากโครงหน้าที่มีอยู่จริง ซึ่งชาวบ้านเชื่อว่าเป็นบรรพบุรุษของชาวบ้านม่วงค่อม ที่ชื่อว่า ทองแจ่งและทองท่อม ชาวบ้านเชื่อว่าอาจจะเป็นพ่อปู่แม่ย่า บุคคลที่เป็นต้นบรรพบุรุษและได้สืบทอดลูก ๆ หลาน ๆ ต่อมา 

ลักษณะของหุ่นเชิดทองสูงบ้านม่วงค่อม

         หุ่นเชิดทองสูงเป็นหุ่นขนาดใหญ่ที่มีน้ำหนักประมาณ 30 กิโลกรัม สูง 3-4 เมตร สานด้วยตอกที่ทำจากไผ่สีสุก ลายตานกเปล้า ไหล่ทั้งสองข้างยาวประมาณ 8 ศอก กลางไหล่เว้นช่องรูปวงกลม ขนาดคอของทองสูงลอดขึ้นลงได้พอดี ตรงเอวดึงตอกให้ตาถี่เพื่อให้คอดเป็นเอว ล่างสุดเป็นรูปวงกลม จะไม่มีขา ใช้ขาคนเดินแทน ซึ่งคนเชิดหุ่นทองสูงจะต้องเป็นผู้ชายและต้องได้รับการยกขันเพื่อบูชาครู 

         ส่วนหัวของหุ่นเชิดทองสูงทำด้วยไม้ทองหลางที่มีน้ำหนักเบา หัวทองสูงผู้ชายใบหน้าทาด้วยสีดำ มีหนวดเคราทำให้ดูน่าเกรงขาม มีผ้าโพกหัวสีแดงที่ชาวบ้านเชื่อว่าเปรียบเสมือนมงคลที่ทำให้วิญญาณสัมภเวสีตนอื่นไม่สามารถมาอยู่ในหุ่นเชิดทองสูงได้ หัวทองสูงผู้หญิงมีใบหน้าสีขาวงดงาม มีเครื่องประดับตกแต่งที่คอยาวประมาณครึ่งศอกอยู่ระหว่างไหล่ทั้งสองข้าง ทองสูงทั้งสองจะสวมเสื้อแขนยาวที่มีสีสันและจะเปลี่ยนแปลงขึ้นอยู่กับการบนบานศาลกล่าว

ความเชื่อทองสูงในด้านต่าง ๆ 

• ด้านเศรษฐกิจชาวบ้านชุมชนม่วงค่อมเชื่อว่าหุ่นเชิดทองสูงสามารถอำนวยความสำเร็จในด้านอาชีพการค้าขาย การให้ถูกรางวัลสลากกินแบ่งรัฐบาล และการสมัครเข้าทำงาน เพราะหุ่นเชิดทองสูงเปรียบเสมือนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่จะดลบันดาลให้ผู้นับถือมีความร่ำรวย รุ่งเรือง ทำให้ชุมชนมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น เมื่อได้รับผลจากสิ่งที่ขอไว้คนในชุมชนก็จะมาทำการแก้บนด้วยวิธีต่าง ๆ เพื่อตอบแทน
• ด้านสุขภาพชาวบ้านชุมชนม่วงค่อมเชื่อว่าหุ่นเชิดทองสูงสามารถดลบันดาลให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ ที่ทางการแพทย์ไม่สามารถรักษาได้ และยังช่วยคุ้มครองภัยอันตรายอีกด้วย 
• ด้านศาสนาหุ่นเชิดทองสูงมีความสัมพันธ์กับประเพณีวันสารทเดือนสิบ วันทำบุญทอดกฐิน ทอดผ้าป่า หุ่นเชิดทองสูงเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรม เพราะเป็นการนำบรรพบุรุษมาร่วมงานกัน ชาวบ้านเชื่อว่าดวงวิญญาณของตระกูลต่าง ๆ ที่ล่วงลับไปแล้วจะกลับมาเยี่ยมลูกหลานจากการทำบุญ หุ่นเชิดทองสูงกลายเป็นสิ่งดึงดูดให้คนที่ไกลบ้านได้กลับมาพบปะกัน 

หุ่นเชิดทองสูงจะออกมาสร้างสีสันและยังสร้างความสนุกสนานในวันทำบุญต่าง ๆ หุ่นเชิดทองสูงจะหยอกล้อกับเด็ก ๆ และผู้คนที่ร่วมมาทำบุญด้วยลีลาที่พลิ้วไหว โดยมีเสียงดนตรี ขบวนกลองยาวและนางรำล้อมหน้าล้อมหลัง หากมีการทอดกฐินก็จะคอยรับเงินทำบุญ สร้างบรรยากาศที่ดีและส่งผลให้เกิดมิตรไมตรีต่อกันในระหว่างชุมชน เป็นความเชื่อสำคัญในชุมชนบ้านม่วงค่อมที่สืบสานมานานและจะช่วยกันสืบสานไปจนรุ่นสู่รุ่น

จินดารัตน์ โพธิ์นอก. (2561, 31 สิงหาคม). บรรพบุรุษ. เดลินิวส์, 23 

             เทศบาลเมืองควนลัง. (2559). หุ่นเชิดทองสูง (บ้านม่วงค่อม). https://bit.ly/3YGJhUM

มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย. (2542). ทองสูง ใน สารานุกรม

วัฒนธรรมไทย ภาคใต้ (เล่มที่ 6 น.3027). ธนาคารไทยพาณิช.

กิตติศักดิ์ วิสูตร, พสธร พรหมขาว, หทัยชนก หนูกลับ, อดิศร แซ่ลิ่ม, 

             อรรถพล นะชัยรัก, อรวรรณ ชำนาญเนียม, และจุรีรัตน์ บัวแก้ว. 

             (2557). ทองสูงกับวิถีชุมชุนคนบ้านม่วงค่อม ตำบลควนลัง อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา. วารสาร                                       ศิลปะ ศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. 6(1), 65-71.