หัวนอนปลายเท้า

ณัฐชา หนูคง

         หัวนอนปลายเท้า หรือ หัวนอนปลายตีน เป็นสำนวนที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณ หัวนอนปลายเท้าตามคติแบบไทย คือ ฐานะความเป็นอยู่ หลักแหล่ง เทือกเถาเหล่ากอ แต่ในอีกความหมายจะหมายถึงทิศทางการนอน การเอาหัวหรือเอาเท้าไว้ในทิศทางที่ควรจะเป็น กลายเป็นหนึ่งในคำถามโลกแตกว่าควรหันหัวนอนไปทางทิศใด หลายความเชื่อ หลายเชื้อชาติศาสนามีความเชื่อที่แตกต่างกัน เช่น ความเชื่อล้านนาเชื่อว่าอย่าหันหัวไปทางเหนือ ชาวทมิฬเชื่อว่าควรหันไปทางทิศตะวันออก ชาวภาคใต้เชื่อว่าควรหันหัวนอนไปทิศใต้ (ประหัวนอน) 

         คนปักษ์ใต้นอนหันหัวไปทางประหัวนอน มีหลากหลายเหตุผลทั้งทางไสยศาสตร์และทางพุทธศาสตร์ที่ทางปู่ย่าตายายสอนมา ซึ่งเหตุผลทางไสยศาสตร์ที่เป็นความเชื่อของชาวใต้ คือ คนใต้บูชาเทพแห่งทักษิณ ที่เป็นเทพประจำทิศใต้ (ทิศเบื้องขวา) และเหตุผลทางพุทธศาสตร์ คือ คนใต้เรานอนแบบมีหัวนอนปลายตีน นอนอย่างบูชาบิดามารดา และนอนตามทิศทางที่พระพุทธเจ้าปรินิพพาน จะเป็นมงคลสูงสุดแห่งชีวิต เพราะตอนที่พระพุทธเจ้าปรินิพพาน พระองค์หันหน้าไปทางทิศตะวันออก หันหัวไปทางทิศใต้

         คนใต้นิยมใช้คำว่า ประ หรือคำว่า ปร้า ที่ออกเสียงสำเนียงใต้ แทนคำว่า ทิศ เช่น 

• ทิศตะวันออก คือ ประออก, ปร้าออก

• ทิศตะวันตก คือ ประตก, ปร้าตก

• ทิศเหนือ คือ ประตีน, ปร้าตีน

• ทิศใต้ คือ ประหัวนอน, ปร้าหัวนอน

         หัวนอนปลายเท้าไม่ใช่แค่เป็นความเชื่อของชาวปักษ์ใต้ แม้แต่หลักฮวงจุ้ยหรือศาสตร์จีนโบราณก็ยังเชื่อเรื่องทิศใต้เหมือนกัน เชื่อกันว่าลมหนาวที่มาทางทิศเหนือ คือลมหนาวมาจากภูเขาที่ปกคลุมไปด้วยหิมะ หันหัวไปทางทิศเหนือก็จะมีความเจ็บป่วยได้ง่าย จึงหันหัวไปทางทิศใต้แทน ซึ่งเป็นลมทะเลที่เป็นลมเย็นสบาย ๆ 

      บ้านรังสิมันต์. (ม.ป.ป.). ว่าด้วยเรื่องทิศหัวนอนในยุคโบราณ. https://bit.ly/3YDEvY6

         หนังตะลุงโนรา วัฒนธรรมปักษ์ใต้. (2564, 24 เมษายน). การบอกทิศของคนใต้–หนังตะลุงภาษา

                    ใต้วันละหลายคำ

         [Video]. Facebook. https://bit.ly/3XB1LUY         

         Post today. (2556, 12 ตุลาคม). หัวนอนปลายเท้า. https://bit.ly/3Z8HhnI